Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη Ρουσόκαστρου |
χρόνος: 133218 Ιουλίου 1332 |
| Ήττα των Βυζαντινών από τους Βουλγάρους στην τελευταία σημαντική μάχη των προαιώνιων εχθρών | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Βούλγαροι
|
τοποθεσία: Στην ομώνυμη κωμόπολη της ΝΑ Βουλγαρίας, 22 χλμ δυτικά του Μπουργκάς
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Μάχη εκ Παρατάξεως |
πόλεμος: Ύστεροι πόλεμοι εναντίον των Βουλγάρων |
σύγχρονη χώρα:
Βουλγαρία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Αυτοκράτωρ Ανδρόνικος Γ’ Παλαιολόγος | Τσάρος Ιβάν Αλεξάνταρ |
| Δυνάμεις: | 3.000 | 11.000 |
| Απώλειες: | 37 ιππείς, 300 πεζοί | λίγο μεγαλύτερες από των Βυζαντινών |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Το 1330, κατά τη σύντομη βασιλεία (1330-1331) του Βούλγαρου τσάρου Ιβάν-Στεφάν, οι σχέσεις με τη Βουλγαρία χειροτέρεψαν απότομα, βασικά επειδή οι Βυζαντινοί δεν είχαν βοηθήσει εγκαίρως τους Βούλγαρους στην εκστρατεία τους εναντίον των Σέρβων, όπου οι Βούλγαροι νικήθηκαν κατά κράτος. Το 1331, ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ’ Παλαιολόγος ηγήθηκε ο ίδιος ενός στρατεύματος που κατέλαβε μεγάλο μέρος της νοτιοανατολικής Βουλγαρίας. Η αδυναμία του τσάρου να αμυνθεί και να αποκρούσει τη Βυζαντινή εισβολή δημιούργησε εσωτερική κρίση στη Βουλγαρία, με αποτέλεσμα οι προύχοντες της χώρας να εκθρονίσουν τον Ιβάν-Στεφάν και αντ’ αυτού να ανεβάσουν στον θρόνο τον εξάδελφό του, Ιβάν-Αλεξάνταρ.  τσάρος Ιβάν Αλεξάνταρ Εκείνη ακριβώς την περίοδο, ο άρχοντας Μπελαούρ (ελληνιστί, Μπελαούρος), θείος του προηγούμενου τσάρου Ιβάν-Στεφάν, στασίασε στη Βιδίνη (σημερινό Βιντίν στο βορειοδυτικό άκρο της σημερινής Βουλγαρίας). Η στάση αυτή εκδηλώθηκε πιθανότατα με την υποστήριξη των Βυζαντινών. Ο Ιβάν-Αλεξάνταρ κατευθύνθηκε προς τη Βιδίνη για να καταπνίξει την εξέγερση, αλλά τότε εισέβαλε από τα νοτιοανατολικά ο Ανδρόνικος Γ’. Η βυζαντινή δύναμη ήταν 3.000 άντρες, κυρίως μισθοφόροι (οι εποχές που το Βυζάντιο είχε τα μέσα να υποστηρίξει μεγάλους στρατούς ανήκαν στο μακρινό παρελθόν). Ο τσάρος γύρισε πίσω με μέρος του στρατού του ενώ ταυτόχρονα ζήτησε ενισχύσεις από τους Μογγόλους(1) της Χρυσής Ορδής (των οποίων η επικράτεια εκείνα τα χρόνια είχε φτάσει βορείως του Δούναβη συνορεύοντας με τη Βουλγαρία). Ο Βυζαντινός στρατός βάδισε από την Αδριανούπολη, ανακατέλαβε αρκετές από τις αμφισβητούμενες πόλεις και έφθασε στο Ρουσόκαστρο (ή Ρωσόκαστρο), ένα παλιό κάστρο που υπήρχε εκεί τουλάχιστον από τον 6ο αιώνα, κοντά στην κωμόπολη που φέρει ακόμα το ίδιο όνομα (Русокастро), 22 χιλιόμετρα δυτικά από τον Πύργο (Μπουργκάς). Ο Βούλγαρος τσάρος κατέφθασε κι αυτός στην περιοχή και στρατοπέδευσε στην πόλη Αετός (που και αυτή φέρει ακόμα το ίδιο όνομα – Айтос), λίγο πιο βόρεια «οὐ πολὺ ἀπέχων βασιλέως παρὰ τὸ Ρωσόκαστρον ἐστρατοπεδευμένου», όπως αναφέρει ο Καντακουζηνός (Ιστορίαι). |
Η Μάχη: |
 σύγχρονη αναμνηστική στήλη στο πεδίο της μάχης Τα στρατεύματα χώριζε ένα στενό πέρασμα το οποίο φρουρούσαν οι Βούλγαροι («στενή τις και ἀπόκροτος δίοδος τα στρατεύματα ἀμφότερα διεῖργεν»). Ο Βυζαντινός στρατός παρατάχθηκε δυο φορές για μάχη, αλλά ο οι Βούλγαροι δεν ανταποκρίθηκαν μη τολμώντας να περάσουν από το πέρασμα και να βγουν σε ανοιχτό χώρο. Αυτό ήταν ένα πρόβλημα για τους Βυζαντινούς που δεν ήταν προετοιμασμένοι για μακρόχρονη παραμονή σε εχθρικό έδαφος. Μπροστά στο διαφαινόμενο αδιέξοδο, οι δύο ηγέτες άρχισαν διαβουλεύσεις για επίτευξη συμφωνίας. Φαίνεται πως το αγκάθι ήταν η Αγχίαλος (σημερινό Πομόριε στον κόλπο του Μπουργκάς) που εκείνη τη χρονική στιγμή ήταν στα χέρια των Βουλγάρων. Τελικά οι Βυζαντινοί αποδέχθηκαν μια συμφωνία σύμφωνα με την οποία θα έπαιρναν πίσω την Αγχίαλο και θα έδιναν τη Διάμπολη (Yambol – Ямбол). Και ενώ όλα ήταν έτοιμα για την οριστικοποίηση της συμφωνίας, το βράδυ της 17ης Ιουλίου έφτασαν οι ενισχύσεις που περίμεναν οι Βούλγαροι: 3.000 Μογγόλοι ιππείς. Μετά από αυτή την εξέλιξη, έχοντας πλέον σοβαρό πλεονέκτημα, ο Βούλγαρος τσάρος αποφάσισε να επιτεθεί. Στις έξι η ώρα το πρωί της επόμενης μέρας, οι δυνάμεις του βγήκαν από το στενό πέρασμα και βάδισαν εναντίον των Βυζαντινών, οι οποίοι παρατάχθηκαν εσπευσμένα για μάχη. Στη δεξιά πλευρά της Βυζαντινής παράταξης επικεφαλής ήταν ο πρωτοστράτωρ Θεόδωρος Συναδηνός και στη αριστερά ο μεγάλος παπίας Αλέξιος Τζαμπλάκων. Στο κέντρο ήταν ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Στο κέντρο παρόντες ήταν επίσης ο μέγας δομέστικος Ιωάννης Καντακουζηνός(2) και ο μέγας πριμικήριος Μανουήλ Ασάνης (ξάδελφος του αυτοκράτορα και κουνιάδος του Καντακουζηνού) ως αρχηγός της βασιλικής τάξεως, μιας μονάδας 50 επίλεκτων και κατάφρακτων ιππέων αριστοκρατικής καταγωγής(3). Τον σχηματισμό αποτελούσαν 16 φάλαγγες (λόχοι των 100-150 αντρών) σε δύο σειρές, με 6 φάλαγγες μπροστά και 10 πίσω. Ο Ανδρόνικος ήταν πολύ εκνευρισμένος για την ύπουλη επίθεση και αρχικά νόμιζε ότι αντιμετώπιζε μόνο τους Βουλγάρους, μέχρι που άκουσε τον ήχο από τις σάλπιγγες των Μογγόλων που είχαν έναν οξύ, πολύ χαρακτηριστικό και τρομακτικό ήχο. Η μάχη κράτησε 3 ώρες. Οι Μογγόλοι που κινήθηκαν ανεξάρτητα από τους υπόλοιπους κατόρθωσαν να υπερφαλαγγίσουν τη Βυζαντινή παράταξη και να επιτεθούν στην πίσω σειρά από τα αριστερά, ενώ το Βουλγαρικό πεζικό έκανε κατά μέτωπο επίθεση, όπου αρχικά απωθήθηκε. Οι 10 φάλαγγες της πίσω σειράς γρήγορα διαλύθηκαν αλλά ο αυτοκράτορας κατόρθωσε να κρατήσει συντεταγμένες τις 6 εναπομείνασες φάλαγγες και να αντεπιτεθεί με αξιώσεις. Όμως οι εχθροί ήταν πολύ περισσότεροι. Μετά από μια σφοδρή μάχη ο Βυζαντινός στρατός άρχισε να υποχωρεί και έφτασε μαχόμενος κάτω από τα τείχη του Ρουσόκαστρου. Στο τέλος οι Βυζαντινοί δεν άντεξαν και αναζήτησαν καταφύγιο στο εσωτερικό του κάστρου. Ο αυτοκράτορας ήταν απογοητευμένος: «μηδὲν ὄφελος εἶναι τῆς ἀνδρίας καὶ τῆς τόλμης τῆς αὐτοῦ, τῶν ἄλλων ἁπάντων τετραμμένων εἰς φυγήν». Οι απώλειες ήταν σοβαρές αλλά όχι καταστρεπτικές: από τους Βυζαντινούς σκοτώθηκαν 37 ιππείς (οι 6 της βασιλικής τάξεως) και 300 πεζοί, ενώ λίγο μεγαλύτερες ήταν οι απώλειες των Βουλγάρων. Αργότερα την ίδια μέρα, ο Ιβάν-Αλεξάνταρ περικύκλωσε το Ρουσόκαστρο και έστειλε απεσταλμένους στον Ανδρόνικο για επανέναρξη των συνομιλιών με βάση τα συμφωνηθέντα την προηγούμενη μέρα. |
Αξιοσημείωτα: |
| Οι Μογγόλοι σύμμαχοι των Βουλγάρων σε αυτή τη μάχη εξαπατήθηκαν από τον Ιβάν Αλεξάνταρ που τους έκανε να πιστέψουν ότι ο εχθρός με τον οποίο θα πολεμούσαν ήταν ο στασιαστής Μπελαούρος και όχι οι Βυζαντινοί. |
Επακόλουθα: |
| Ο Βούλγαρος τσάρος πέτυχε συνθήκη ειρήνης με βελτιωμένους όρους. Ο Ανδρόνικος ήταν έξω φρενών αλλά τελικά δέχθηκε την ειρήνη, η οποία επισφραγίστηκε με τον αρραβώνα του 8χρονου Μιχαήλ, γιου του Ιβάν-Αλεξάνταρ, με την κόρη τού Ανδρόνικου, Μαρία. Η νίκη επέτρεψε στον τσάρο να σταθεροποιηθεί στον θρόνο (επί 40 χρόνια!). Ο Ανδρόνικος αποχώρησε και ήρθε στο Διδυμότειχο. Ήταν η τελευταία αξιομνημόνευτη μάχη με τους Βούλγαρους, καθώς ενέσκηψαν οι Οθωμανοί που σε μερικές δεκαετίες κυριάρχησαν. |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|