Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη στο Σίρμιον |
χρόνος: 11678 Ιουλίου 1167 |
| Αποφασιστική νίκη των Βυζαντινών εναντίον των Μαγυάρων | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Μαγυάροι
|
τοποθεσία: Στο Σίρμιον της Παννονίας, στη σύγχρονη πόλη Sremska Mitrovica
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Μάχη εκ Παρατάξεως |
πόλεμος: Πόλεμοι εναντίον Μαγυάρων |
σύγχρονη χώρα:
Σερβία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Μανουήλ Ι Κομνηνός) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Ανδρόνικος Κοντοστέφανος | Ντένις, κόμης του Μπατς |
| Δυνάμεις: | 15,000 | 15,000 |
| Απώλειες: | 800 αιχμάλωτοι και χιλιάδες νεκροί |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Από τα μέσα του 11ου αιώνα, το Βασίλειο της Ουγγαρίας προσπαθούσε να επεκταθεί προς νότον, εποφθαλμιώντας τις επαρχίες της Δαλματίας και της Κροατίας. Αυτή η τάση, καθώς και οι ουγγρικές συμμαχίες με τις σερβικές ηγεμονίες, ήταν η αιτία συνεχών προστριβών με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η αντιπαλότητα και οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των Βυζαντινών και των Ούγγρων (=Μαγυάρων) κορυφώθηκαν στις δεκαετίες του 1150 και του 1160. Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α’ Κομνηνός προσπάθησε να επιτύχει μια διπλωματική διευθέτηση των διαφορών με το Βασίλειο της Ουγγαρίας. Το 1163, όταν ο Στέφανος Γ’ αποκαταστάθηκε στον θρόνο της Ουγγαρίας με την ανοχή του Μανουήλ, συμφωνήθηκε ότι ο Μπέλα, μικρότερος αδερφός του Βασιλιά Στεφάνου Γ’ θα ερχόταν στην Κωνσταντινούπολη για να ανατραφεί υπό την προσωπική επίβλεψη τού ίδιου τού αυτοκράτορα. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, τα εδάφη τα οποία ήταν κληρονομιά τού Μπέλα, δηλαδή τα δουκάτα της Δαλματίας, της Κροατίας και του Σιρμίου, (που βασικά ήταν παλιές Βυζαντινές κτήσεις που είχαν καταπατήσει οι Ούγγροι) θα αποδίδονταν στο Βυζάντιο.  O Μπέλα σε μεσαωνικό χειρόγραφο Ο Μπέλα (ο μελλοντικός βασιλιάς Μπέλα Γ’) ως συγγενής του Μανουήλ (η μητέρα τού οποίου ήταν πριγκίπισσα της Ουγγαρίας) και ως αρραβωνιαστικός τής κόρης του αυτοκράτορα, πήρε τον τίτλο του Δεσπότη, και το 1165 ορίστηκε διάδοχος του Βυζαντινού θρόνου, παίρνοντας το όνομα Αλέξιος. Δεδομένου ότι ο Μπέλα-Αλέξιος ήταν επίσης ο κληρονόμος του ουγγρικού θρόνου, για κάποιο διάστημα ήταν ορατό το ενδεχόμενο της ένωσης των δύο βασιλείων. Ο Στέφανος Γ’ σχεδόν αμέσως παραβίασε τη συμφωνία με τον Μανουήλ και εισέβαλε στα Δουκάτα του Μπέλα, συγκεκριμένα στο Σίρμιον το 1164 και το 1166 και στη Δαλματία το 1165, αλλά μετά από διαδοχικές στρατιωτικές επεμβάσεις του Μανουήλ, η Βυζαντινή κυριαρχία στις περιοχές αυτές αποκαταστάθηκε και μετατράπηκαν σε Βυζαντινά θέματα. Το 1167, για να διασφαλιστούν τα δικαιώματα του Μπέλα-Αλεξίου στον θρόνο της Ουγγαρίας και για να διευθετηθούν τα συνεχή προβλήματα που δημιουργούσε ο Στέφανος Γ’, ο Μανουήλ οργάνωσε ακόμα μία εκστρατεία εναντίον των Ούγγρων. Λόγοι υγείας εμπόδισαν τον Μανουήλ να ηγηθεί αυτοπροσώπως, και γι’ αυτό επικεφαλής της εκστρατείας ορίστηκε ο ανιψιός του και Μέγας Δουξ Ανδρόνικος Κοντοστέφανος. |
Η Μάχη: |
 Μαγυάροι ιππείς Ο Κοντοστέφανος είχε επίσης μαζί του τη σωματοφυλακή του αυτοκράτορα (τους λεγόμενους «οικείους»), κάτι μάλλον ασυνήθιστο. Στην αριστερή πτέρυγα είχαν παραταχθεί τέσσερις ταξιαρχίες. Στη δεξιά πλευρά είχαν τοποθετηθεί διάφορες βυζαντινές μονάδες μαζί με Γερμανούς και Τούρκους μισθοφόρους. Διοικητής σε αυτήν την πτέρυγα ήταν ο χαρτουλάριος Ανδρόνικος Λαμπάρδας. Στο πίσω μέρος της παράταξης είχαν πάρει θέση 3 ταξιαρχίες πεζικού και τοξότες, με έναν αριθμό Τούρκων με βαρύ οπλισμό, που είχαν ρόλο εφεδρικών δυνάμεων και οπισθοφυλακής. Η συνολική δύναμη των Βυζαντινών ήταν 15.000 άντρες. Τόσοι πάνω-κάτω ήταν και οι Μαγυάροι. Ο Ούγγρος διοικητής, ο Ντένις (Dénes), κόμης του Bács (που ονομάζεται Διονύσιος από βυζαντινούς συγγραφείς), παρέταξε τον στρατό του, που περιελάμβανε Γερμανούς συμμάχους, σε τρία τμήματα σε μια ενιαία ευρεία γραμμή μάχης. Ο ιστορικός Χωνιάτης γράφει ότι τον ουγγρικό στρατό αποτελούσαν ιππότες, τοξότες και ελαφρύ πεζικό. Όμως είναι γνωστό πως οι ουγγρικοί στρατοί εκείνης της εποχής συνήθως δεν είχαν πεζικό, οπότε οι βυζαντινές πηγές μάλλον πέρασαν για πεζικό τους ιπποκόμους και το λοιπό βοηθητικό προσωπικό. Οι ιππότες στην πρώτη γραμμή του ουγγρικού ιππικού είχαν ολόσωμες βαριές πανοπλίες. Τα άλογά τους προστατεύονταν επίσης από βαριά θωράκιση. Η μάχη ξεκίνησε με τους βυζαντινούς ιπποτοξότες να καλπάζουν κοντά στις γραμμές των Ούγγρων και να βάλουν με τα τόξα σε μια προσπάθεια να δελεάσουν τους αντιπάλους να επιτεθούν πρώτοι. Η πρόκληση πέτυχε και ολόκληρη η ουγγρική παράταξη όρμησε μπροστά σε μια έφιππη επέλαση. ΟΙ ιπποτοξότες έτρεξαν να καλυφθούν μέσα στην κυρίως παράταξη. Οι δύο από τις τέσσερις ταξιαρχίες τις αριστερής πτέρυγας προσποιήθηκαν ότι υποχωρούν ατάκτως προς το ποτάμι, όπου όμως μόλις έφτασαν ανασυντάχθηκε γρήγορα σε έναν συμπαγή σχηματισμό. Οι Μαγυάροι που υποτίθεται ότι τους κατεδίωκαν βρέθηκαν εγκλωβισμένοι ανάμεσα στις ταξιαρχίες δίπλα στο ποτάμι και στις άλλες δυο ταξιαρχίες που είχαν μείνει πίσω. Στο μεταξύ, στο κέντρο και στη δεξιά βυζαντινή πτέρυγα η εχθρική επίθεση αποκρούσθηκε. Τα τμήματα του Ανδρόνικου Λαμπάρδα από δεξιά αντεπιτέθηκαν και υπερφαλάγγισαν τους επιτιθεμένους ιππότες. Ακολούθησε μάχη σώμα με σώμα, με τους Ούγγρους να έχουν χάσει την πρωτοβουλία και να είναι ουσιαστικά ακινητοποιημένοι, δεχόμενοι επιθέσεις από όλες τις πλευρές. Στο αποκορύφωμα της μάχης, ο Κοντοστέφανος έριξε στη μάχη και τις εφεδρείες του εξαπολύοντας γενική επίθεση στο κέντρο. Η παράταξη των Ούγγρων άρχισε να διασπάται και να υποχωρεί. Σε λίγο η υποχώρηση έγινε άτακτη φυγή. Πολλοί από τους Ούγγρους που διέφευγαν σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν, καθώς προσπαθούσαν να διασχίσουν τον ποταμό Σάβα, από έναν Βυζαντινό στολίσκο που περιπολούσε εκεί ακριβώς για αυτόν το λόγο. Αιχμαλωτίστηκαν 800 Ούγγροι μεταξύ των οποίων 5 ευγενείς. Ανάμεσα στα λάφυρα ήταν πάνω από δύο χιλιάδες πανοπλίες που ανήκαν στους νεκρούς ιππότες του Ουγγρικού στρατού. |
Αξιοσημείωτα: |
| Στην Κωνσταντινούπολη έγινε μεγάλος θρίαμβος για αυτή τη νίκη. Σύμφωνα με τον Παπαρρηγόπουλο: «…η πανήγυρις αύτη είναι η τελευταία της μεσαιωνικής ημών ιστορίας». |
Επακόλουθα: |
| Οι Ούγγροι ζήτησαν ειρήνη αποδεχόμενοι τον έλεγχο της αυτοκρατορίας επί της Βοσνίας, της Δαλματίας, της Κροατίας και εδαφών στη σημερινή Σερβία. Συμφώνησαν επίσης στην καταβολή φόρου υποτελείας και αποστολή ομήρων στην Κωνσταντινούπολη. Το 1169 όταν ο Μανουήλ Α’ απέκτησε γιο, ο Μπέλα- Αλέξιος έχασε τον τίτλο του δεσπότη και του διαδόχου, αλλά το 1173 έγινε βασιλιάς στην Ουγγαρία. Μετά το 1180 οι Ούγγροι εισέβαλαν ξανά σε Βυζαντινές περιοχές στα Βαλκάνια. |
|
|